Kneang Tea: Khi tiếng vọng đại ngàn kể chuyện nguồn nước và hồn thiêng Xơ Đăng

5-3-2025

Giữa lòng đại ngàn Kon Tum hùng vĩ, nơi những ngọn núi trùng điệp ôm ấp bản làng, người Xơ Đăng ở xã Văn Lem, huyện Đăk Tô vẫn gìn giữ một kho tàng văn hóa độc đáo, thấm đẫm tinh thần gắn bó với thiên nhiên. Trong đó, lễ bắc máng nước, hay còn gọi là Kneang Tea, không chỉ là một nghi lễ cầu mong nguồn nước dồi dào, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết cộng đồng, lòng biết ơn sâu sắc đối với thiên nhiên và ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ rừng, giữ gìn nguồn sống.

CT

Giữa lòng đại ngàn Kon Tum hùng vĩ, nơi những ngọn núi trùng điệp ôm ấp bản làng, người Xơ Đăng ở xã Văn Lem, huyện Đăk Tô vẫn gìn giữ một kho tàng văn hóa độc đáo, thấm đẫm tinh thần gắn bó với thiên nhiên. Trong đó, Lễ bắc máng nước, hay còn gọi là Kneang Tea, không chỉ là một nghi lễ cầu mong nguồn nước dồi dào, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết cộng đồng, lòng biết ơn sâu sắc đối với thiên nhiên và ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ rừng, giữ gìn nguồn sống. Tiếng gọi của mùa trỉa lúa và sự giao hòa với thần linh Nghi thức cầu nguyện thần linh của nhân dân thôn Tê Pên Tháng Ba, khi những cánh rừng Kon Tum bắt đầu chuyển sang mùa khô hạn, cũng là mùa con ong đi lấy mật và mùa trỉa lúa sắp đến. Trong không khí rộn ràng ấy, già làng A Lương cùng bà con thôn Tê Pên lại cùng nhau tập hợp về con suối đầu nguồn, nơi có chiếc máng nước đã cũ kỹ theo thời gian. Họ cùng nhau chuẩn bị cho Lễ Kneang Tea, một nghi lễ quan trọng, mang đậm dấu ấn văn hóa của người Xơ Đăng. Đối với người Xơ Đăng, rừng và nguồn nước không chỉ là tài sản quý giá, mà còn là mạch sống của cả buôn làng, là món quà vô giá mà thần linh đã ban tặng. Vì vậy, việc gìn giữ những cánh rừng và bảo vệ nguồn nước không chỉ là trách nhiệm, mà còn là nghĩa vụ thiêng liêng đối với họ. Lễ Kneang Tea chính là dịp để người dân thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần linh, đồng thời cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Hành trình của sự kết nối và sẻ chia Bọng nước của thôn Tên Pên là nguồn nước giá của dân làng Trước khi nghi lễ chính thức diễn ra, người dân trong thôn cùng nhau tiến hành các công việc chuẩn bị. Những người dâ đảm nhận việc sửa chữa hoặc thay thế máng nước cũ, đảm bảo nguồn nước được dẫn về một cách thông suốt. Phụ nữ và trẻ em thì dọn dẹp đường đi và quanh máng nước. Những người ở nhà thì chuẩn bị thức ăn bao gồm gà, lợn, rượu cần và các loại rau củ quả tươi ngon để mang đến nhà rông ăn mừng lễ. Không khí lao động khẩn trương, nhưng tràn ngập niềm vui và sự gắn kết. Khi mọi công việc chuẩn bị đã hoàn tất, nghi Lễ Kneang Tea chính thức bắt đầu. Già làng A Lương, người có uy tín và kinh nghiệm nhất trong thôn, sẽ Chủ trì nghi Lễ. Ông cùng dân làng cầu khấn các vị thần linh  phù hộ và ban phước cho cả buôn làng. Những lời khấn nguyện vang vọng giữa không gian tĩnh lặng của núi rừng, thể hiện sự thành kính và lòng biết ơn của người Xơ Đăng đối với thiên nhiên. Già làng A Lương (Thôn Tê Pên, xã Văn Lem, huyện Đăk Tô) cho biết: “Lễ hội bắc máng nước có từ ngàn đời nay rồi, chúng tôi giữ gìn rừng nó gắn liền với giữ nguồn nước cho làng. Nhờ cái nước này nó gắn kết tình đoàn kết trong gia đình, trong dòng họ cũng như trong thôn làng. Chúng tôi tin tưởng cái dòng nước này sẽ đem lại hạnh phúc cho mỗi người trong gia đình. Sau khi làm cái máng nước này xong, chúng tôi đem nước về cho việc nấu ăn, cũng như đem lên rẫy”. Sau khi nghi lễ kết thúc, người dân cùng nhau mang nước về Nhà rông để đổ rượu ghè, thưởng thức các món ăn truyền thống, chia sẻ những câu chuyện vui buồn trong cuộc sống. Tiếng cồng chiêng vang vọng, những điệu múa xoang uyển chuyển, tạo nên một không gian văn hóa đặc sắc, đầy màu sắc. Lễ Kneang Tea không chỉ là một nghi lễ tôn giáo, mà còn là một ngày hội của cộng đồng, là dịp để mọi người cùng nhau gắn kết, chia sẻ và lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp. Giáo dục thế hệ trẻ và trách nhiệm với tương lai Người trong thôn cùng nhau bắc máng nước Trong quá trình thực hiện nghi Lễ Kneang Tea, những người già trong làng luôn nhắc nhở con cháu về tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng và nguồn nước. Họ kể cho con cháu nghe những câu chuyện về sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên, về những bài học quý giá mà tổ tiên đã để lại. Qua đó, giáo dục thế hệ trẻ về ý thức bảo vệ môi trường và gìn giữ truyền thống văn hóa của dân tộc. Những thanh niên trong làng cũng ý thức được trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Họ cùng nhau tham gia các hoạt động bảo vệ rừng, giữ gìn nguồn nước và lan tỏa những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình. Theo anh A Kên (Thôn Tê Pên, xã Văn Lem, huyện Đăk Tô), những nghi lễ truyền thống được người già truyền lại, trong đó có nghi lễ Kneang Tea nhắc nhở thanh niên trong làng nhiều điều ý nghĩa. “Trong tháng 3 dương lịch, người dân trong thôn sẽ tổ chức lễ bắc máng nước, để trời đất, thần rừng, thần nước phù hộ cho dân làng mưa thuận gió hoà, làm ăn được mùa. Nghi lễ Kneang Tea  sẽ nhắc nhở nhớ về cội nguồn; thứ hai là để giữ gìn nguồn nước, cũng như quản lý bảo vệ rừng cho tốt; tiếp theo nữa là để nhớ về cái truyền thống văn hoá của bà con mình lưu giữ từ ngàn đời nay, để nó không phai màu, và cũng như là gắn kết tình làng nghĩa xóm trong thôn cũng như là mối quan hệ giao lưu ở các thôn khác” - Anh A Kên cho biết thêm. Chính sách hỗ trợ và sự phát triển bền vững Người làng cùng nhau lấy nước để về nấu ăn Nhờ chính sách giao rừng cho cộng đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, cùng với sự nỗ lực tuyên truyền của các cấp chính quyền, những năm gần đây, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Xơ Đăng đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Ông Nguyễn Đình Thành - Phó Chủ tịch UBND xã Văn Lem, cho biết: “Trước mắt, việc giao đất, giao rừng về cho cộng đồng, và cộng đồng trực tiếp quản lý, bảo vệ, và có thu nhập từ dịch vụ môi trường rừng, bước đầu cũng tạo cho người dân ổn định. Xã sẽ căn cứ các văn bản của cấp trên để triển khai công tác bảo tồn những nét văn hoá truyền thống của người đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn, như là lễ hội bắc máng nước, các làn điệu dân ca, các làng nghề truyền thống, … sau này, xã sẽ phát triển, gắn kết thành điểm du lịch, để tạo điều kiện cho người dân có thu nhập từ những cái nghề truyền thống, những nét đặc trưng văn hoá của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn”. Đánh cồng chiêng, múa xoang ăn mừng lễ Kneang Tea Để Kneang Tea và những giá trị văn hóa truyền thống của người Xơ Đăng được bảo tồn và phát huy một cách bền vững, cần có những chính sách hỗ trợ thiết thực từ các cấp chính quyền. Cần đầu tư vào việc phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Khi đời sống của người dân được cải thiện, họ sẽ có điều kiện và động lực để gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Lễ Kneang Tea là một minh chứng sống động cho sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên, cho sức sống mãnh liệt của văn hóa truyền thống trong xã hội hiện đại. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội này không chỉ là trách nhiệm của người Xơ Đăng, mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng. Hãy cùng nhau chung tay gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa tốt đẹp, để tiếng vọng đại ngàn Kon Tum mãi ngân vang, kể chuyện về nguồn nước và hồn thiêng Xơ Đăng./.

Thanh Xuân & Xuân Lâm - Trung tâm VHTTDL&TT huyện

Số lượt xem:172